Przekraczanie norm higienicznych w środowisku pracy może prowadzić do rozwoju chorób zawodowych. Znaczenie ma tutaj również wrażliwość osobnicza, która decyduje o dużym zróżnicowaniu odporności na działanie czynników szkodliwych i uciążliwych.
Choroby zawodowe, których rozpoznanie stanowi podstawę do specjalnych świadczeń na rzecz poszkodowanego pracownika, wymienione są w wykazie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 XI 1983 r. (Dz.U. nr 65, poz. 294). Placówka służby zdrowia, która rozpoznała chorobę zawodową, występuje do Państwowego Inspektora Sanitarnego dla danego województwa z wnioskiem o urzędowe stwierdzenie choroby. W tym czasie wojewódzka stacja sanitarno-epidemio- logiczna powinna ustalić stopień i długość okresu narażenia zawodowego osoby, której dotyczy wniosek. Na podstawie tych danych Państwowy Inspektor Sanitarny podejmuje decyzję o stwierdzeniu określonej choroby zawodowej i obciążeniu zakładu pracy świadczeniami finansowymi z tego tytułu. Równocześnie decyzja ta nakłada na poszkodowanego pracownika i jego pracodawców obowiązek przerwania kontaktu zawodowego z czynnikiem szkodliwym, który wywołał chorobę zawodową. Może się to wiązać z koniecznością zmiany stanowiska pracy, czasem tylko sposobu jej wykonywania, a nawet ze zmianą zawodu, o ile nie wchodzi w grę przejście na rentę czy emeryturę.
Obok chorób uznanych za zawodowe z medycznego i prawnego punktu widzenia (tj. znajdujących się w wykazie chorób zawodowych), u wielu grup pracowniczych obserwuje się zwiększoną zapadalność na pewne choroby, których związek z warunkami pracy jest raczej pośredni. Można je określić jako nieswoiste choroby zawodowe. Na przykład chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy spotyka się częściej u osób wykonujących pracę wymagającą napięć psychicznych i równocześnie utrudniającą prawidłowe odżywianie oraz wypoczynek (kierowcy autobusów, maszyniści kolejowi i in.). Z kolei choroby reumatyczne są częstsze u osób narażonych na zmienne warunki atmosferyczne, chłód i wilgoć — zwłaszcza, jeżeli wykonują ciężką pracę fizyczną — a mianowicie rolników, pracowników budownictwa, stoczniowców, rybaków. W zapobieganiu nieswoistym chorobom zawodowym najwięcej może uczynić sam pracownik, dbając o należyte odżywianie i wypoczynek, ubierając się odpowiednio do warunków atmosferycznych i rodzaju pracy oraz zgłaszając się na badania profilaktyczne i spełniając zalecenia lekarskie. Maleje wówczas ryzyko zachorowania — a jeżeli nawet dojdzie do wystąpienia jego objawów — wczesne wykrycie choroby poprawia rokowanie.